تاملی بر حوزه نشر کتب اسلامی در اندونزی  

مقدمه

دنیای نشر در اندونزی، به ویژه جهان نشر اسلامی، مصداق رقابت ایدئولوژیک اندیشه اسلامی است که از اوایل قرن بیستم  ادامه داشته است. باید پذیرفت که در روزهای اولیه رقابت تا دهه ۱۹۶۰، ما هنوز گفتمانی از گفتگو و بحث را با ارزش‌های اخلاق دانشگاهی توامان بود، داشته ایم. البته اگر بخواهیم آن را با روندهای امروزی مقایسه کنیم، به‌ویژه در پنج سال اول دوره اصلاحات (۱۹۹۸)، بسیارمتفاوت است، یعنی فضایی که تمایل به نادیده گرفتن ارزش‌های اخلاقی دانشگاهی دارد، مملو از دسیسه‌های سیاسی است و گاه به شیوه‌های خشونت‌آمیز اقدام شد. مخالفت برخی با نوع خاصی از تفکر، گاهی به صورت حمله فیزیکی به طرف های دیگر که از نظر آنها تفکر بدعت آمیز و فریب مردم بود، آشکارتر می شود.

اندونزی کشوری با بیشترین جمعیت مسلمان در جهان است. [۱] اکثریت مسلمانان اندونزی قطعاً افکار بسیار نقادانه ای از پیشینه های فکری و اقتصادی کاملاً تثبیت شده، دارند. این را می توان از پدیده صنعت کتاب که اخیراً به سرعت رشد کرده و با ظهور ناشران کتاب در شهرهای مختلف اندونزی مشخص شده است، چیزی که توجه بسیاری را به خود جلب کرده است، از شور و شوق صنعت کتاب، افزایش انتشار کتب دینی به ویژه کتاب هایی با مضامین اسلامی.

مرحوم ازیومردی عذرا[۲] گفته که انتشار کتب اسلامی افزایش یافته است. [۳] این شرایط را می توان از ظهور و تأسیس ناشران جدیدی که به طور خاص کتاب های اسلامی را منتشر می کنند، مشاهده کرد. مثلاً میزان، پوستاکا سلمان، پوستاکا پنجیماس، پوستاکا فردوس، البیان، انتشارات گِما انسانی و غیره.

نقطه عطف جدیدی در جهان انتشار کتاب اسلامی در اندونزی، به ویژه کتاب های ترجمه شده از عربی، در دهه ۱۹۵۰ رخ داد که با ظهور چندین ناشر معروف مانند طه پوترا (شهر سِمارانگ)، مناره (قدوس) و بولان بینتانگ (جاکارتا). هم طه پوترا و هم مناره متون کلاسیکی همراه با ترجمه جاوه ای یا اندونزیایی و همچنین آثار اصلی علمای جاوه منتشر کرده اند. [۴]

بولان بینتانگ در سالهای ۱۹۷۷-۱۹۷۸ به اوج خود رسید، زمانی که ۱۰ عنوان کتاب جدید در ماه منتشر می کرد و در دهه ۱۹۸۰ با تنها ۳ تا ۵ عنوان کتاب در ماه کاهش یافت. [۵]

شور و شوق صنعت کتاب اسلامی در اندونزی مطمئناً گنجینه های فکری مسلمانان اندونزی به طور خاص و جامعه اندونزی به طور کلی را غنی می کند. علاوه بر این، حضور ناشران به کتابخانه‌ها نیز مربوط می‌شود. کتابخانه‌ها بدون ناشران نمی‌توانند به تنهایی از پای در بیایند و انتشار کتاب‌هایی در انواع مختلف که اغلب کتاب‌ها را به کتابخانه‌ها می‌فروشند، بدون کتابخانه امکان‌پذیر نیست. این نشان می دهد که ارتباط بسیار نزدیکی بین صنعت نشر کتب اسلامی و کتابخانه ها وجود دارد.

۱. زمان بندی نشر کتاب اسلامی در اندونزی

حیدر باقر[۶] در گفت‌وگویی[۷] اعلام کرده که اشتیاق جدید جامعه به دین که در کتب دینی تجلی یافته است، در واقع مسئله جدیدی نیست. حتی این پدیده نه تنها در میان مسلمانان رخ می دهد، بلکه به یک علامت رایج تبدیل شده است. در اندونزی، علاوه بر ظهور جامعه فکری طلاب دینی که باعث رشد کتاب‌های با مضمون اسلامی شدند، نیاز طبقه متوسط ‌به غذای معنوی نیز احساس می‌شود. از نظر اقتصادی، ممکن است این طبقه توانسته باشند به رفاه دست یابند. با این حال، به نظر می رسد که سعادت هنوز به طور کامل محقق نشده است. چنین طبقه ای به نظر می رسد که علائم فقدان معنوی را تجربه می کنند، همانطور که در کشورهای توسعه یافته تجربه شده است. این یکی از دلایلی است که بزرگترین مصرف کنندگان کتاب های اسلامی از طبقه متوسط ‌جامعه هستند، که اشتیاق جدیدی به دین دارند.

بررسی ها نشان می دهد  از دهه ۱۹۸۰ افزایش تعداد انتشارات کتب اسلامی تقریباً در همه رشته های علمی مانند قرآن و حدیث، شریعت و فقه، عبادات، کلام و الهیات، تصوف، معارف اسلامی، تاریخ و زندگی نامه، فرهنگی اجتماعی و توسعه، سیاست اسلامی، اقتصاد و تجارت، سلامت و بهداشت، علم و فناوری، هنر و غیره افزایش یافته است. اما با نگاهی به روند پرفروش‌ترین کتاب‌های اسلامی، حداقل در دو حوزه فقه و تصوف است. [۸]

ازیومردی در پاسخ به این حقیقت گفته که بسیاری از مردم به ویژه در دو موضوع نیازمند «یقین» هستند؛ نخست در حوزه احکام (شریعت یا فقه)، دوم در زمینه باطن گرایی اسلامی. فقه می تواند به مسلمانان آرامش دهد که بر اساس احکام خدا زندگی می کنند و تصوف آرامش و اطمینان درونی می بخشد. علاوه بر این، وضعیت اجتماعی-اقتصادی و سیاسی در دوران اصلاحات بیش از پیش نامشخص بوده که اضطراب و بلاتکلیفی ایجاد کرده و مردم را وادار به یقین از طریق دین می کند. پس جای تعجب نیست که کتابهای تصوف و فقه در بین عموم مردم بسیار محبوب است. [۹]

در تحقیقات آمده است که حداقل از حدود ۱۰۰۰ عنوان کتاب که موضوعات مختلف زندگی را در بر می گیرد، محقق به منظور تدوین تک نگاری، طبقه بندی های بزرگی انجام داده است. این دسته بندی از بسیاری جهات با ناشران بازدید شده متفاوت است. طبقه بندی این است:[۱۰]

۱. کتاب های دکترین اسلامی و عمل به آن، یافتن این کتاب ها بسیار آسان است، چه در کتابفروشی های بزرگ و چه کوچک، سبک ارائه در این کتاب نیز بسیار متنوع است.

۲. کتابهای اسلامی با مطالعات اجتماعی – علوم انسانی. در کتابخانه اغلب کتابهای نوشته شده توسط پروفسور دکتر عبدالمعطی علی را مطالعه می کنیم. وی اظهار داشته که نیاز است علوم اجتماعی نیز در زمینه مسائل دینی فعالیت های پژوهشی انجام دهد.

۳. کتابهای اسلامی با مطالعات علمی. کتاب "فروپاشی نظریه تکامل" اثر هارون یحیی که نظریه داروین را تضعیف می کند نمونه ای از کتاب اسلامی با مطالعات علمی است.

۴. کتابهایی در باب اندیشه اسلامی مانند کتابهایی اثر آگوس سلیم تا شافعی معارف.

۵. کتب اسلامی صوفیانه یا باطنی، نمونه ای از این کتاب کتابی است با عنوان دنیای رومی (مولانا) : زندگی و آثار شاعر بزرگ صوفی (۲۰۰۲) توسط انتشارات پوستاکا صوفی.

۶. کتب اسلامی در مورد مطالعات زنان و جنسیتی، کتب اسلامی در مورد دین دوستدار زنان، براهین برابری جنسیتی: دیدگاه قرآن و غیره نمونه هایی از کتاب های این موضوع هستند.

۷. کتاب های تاریخ اسلام (درباره داستان ها، شخصیت ها و زندگی نامه ها)، کتاب های بسیاری در مورد تاریخ اسلام در مورد شخصیت ها و زندگی نامه ها وجود دارد، با توجه به اینکه افراد زیادی وجود دارند که می توان از آنها به عنوان الگو استفاده کرد.

۸. کتاب های اسلامی برای کودکان و نوجوانان. کتاب هایی با عنوان ۱۰ نکته برای آماده سازی کودکان پیش دبستانی برای روزه گرفتن، اونی و مورچه سیاه و ... نمونه هایی از کتاب های تقسیم بندی کودکان و نوجوانان هستند.

۹. کتاب های داستانی اسلامی مانند چندین کتاب داستانی بادبان باز شده اثر سوتان تقدیر علی شاهبانا، سیتی نوربایا اثر ماراه روسلی، تربیت غلط اثر عبدالموعیس و غیره.

ازیومردی عذرا اظهار داشته که انتشار روزافزون کتب اسلامی در دهه‌های اخیر نه تنها با تنوع رشته‌ های علمی اسلامی، بلکه با تنوع گفتمان‌ های توسعه‌یافته نیز مشخص شده است. از یک سو اشتیاق خوانندگان و ناشران به کتب اسلامی و سخت بودن دستیابی به نسخه های خطی اصیل که توسط «علماء»، اندیشمندان و متفکران نوشته شده است، ناشران را به نگاه به کتاب های ترجمه شده از کشورهای خارجی، به ویژه عربی و انگلیسی که در جاهای مختلف خارج از اندونزی منتشر شدند، ترغیب کرده است. [۱۱]

انتشار کتب اسلامی هر از چندگاهی هم از نظر محتوا و هم از نظر ویژگی های خود ناشران پیشرفت هایی دارد که دراینجا آنها بر اساس جهت گیری افکار در جهان اسلام اعم از پس زمینه های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی به چند گروه تقسیم می شود.

۱. انتشار کتب اسلامی اندونزی ۱۹۵۰-۱۹۶۹

اندونزی یکی از کشورهایی است که بیشترین جمعیت مسلمان را در جهان دارد. بنابراین طبیعی است که بسیاری از فعالیت‌های کتابداری در اندونزی توسط نشریات اسلامی رنگ آمیزی شود. در اندونزی، انتشار کتب اسلامی در واقع برای مدت طولانی رشد و توسعه یافته است. به عنوان مثال، در سال ۱۹۴۹، ناشر المعارف با انتشارات اصلی قرآن تاسیس شد. سپس در سال ۱۹۵۱، ناشر بولان بینتانگ (ماه و ستاره) با اولین کتاب تحت عنوان اسلام و سوسیالیسم راه اندازی شد. علاوه بر این، بولان بینتانگ کتاب‌ها و آثار ترجمه‌شده بسیاری از شخصیت‌های ملی اسلامی منتشر کرد. بولان بینتانگ در طول مسیر خود به مهم ترین ناشر اسلامی در دهه های ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ تبدیل شد. [۱۲]

۲. انتشار کتب اسلامی اندونزی ۱۹۷۰-۱۹۸۹

در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ میلادی شاهد موج جدیدی از جنبش پویای جوانان اسلامی در اندونزی بودیم. [۱۳] این را می توان در میان دانشجویان مسلمان اندونزیایی به ویژه در جاکارتا مشاهده کرد. مساجد در محوطه دانشگاه و اطراف آن با فعالیت‌های اسلامی مانند مسجد سلمان دانشگاه فناوری باندونگ، عارف رحمان حکیم دانشگاه اندونزی، الغفاری دانشگاه کشاورزی بوگور و جماعت صلاح الدین دانشگاه گادجامادای جوگجاکارتا پر جنب و جوش بودند. فعالیت‌های اسلامی که آن‌ ها انجام دادند تنها به عبادات مانند نماز و قرآن خواندن محدود نمی‌شد. این دانشجویان مسلمان بیش از آن که فعالیت های اجتماعی و فکری خود را توسعه دهند، اسلام را به شیوه ای متفاوت از پیشینیان خود مطالعه می کردند. آنها تعداد زیادی از کتابهای اندیشه اسلامی را از کشورهای اسلامی دیگر مانند مصر، ایران، عربستان سعودی و دیگر کشورها مطالعه کردند. در این عصر، پردیس ها و گروه های تحصیلکرده مسلمان با دیدگاه های مودودی، مریم جمیله، حسن البنا، شریعتی و غیره آشنا شدند. [۱۴]

در صورت عدم تلاش برای ترجمه آثار اندیشمندان اسلامی، فعالیت برای دستیابی به دانش اندیشمندان اسلامی بسیار دشوار است. بنابراین در این زمان بود که چندین ناشر کتاب اسلامی ظهور کردند. این ناشران ترجمه هایی از کتاب های اندیشه اسلامی را از شخصیت های مختلف جهان اسلام ارائه می دهند. از آنجا که این متفکران روش‌شناسی و دیدگاه‌های علمی متنوعی دارند، پویایی‌های فکری مثبت در میان جوانان مسلمان اندونزی پدیدار می‌شود. علاوه بر این، حضور این ناشران کتاب اسلامی به عنوان محرکی برای جنبش جوانان مسلمان اندونزی عمل کرد. و همچنین کتابهای اسلامی که به عنوان منبع و مرجع برای روشنفکران جوان اسلامی در آن زمان تا کنون منتشر شده است.

مرحوم ازیومردی عذرا نشانه های آشکار رشد کتب اسلامی در اوایل دهه ۱۹۸۰ را تشریح کرد. وی توضیح داد که تحولات رخ داده را نمی توان از تأثیر انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹ جدا کرد که توجه و علاقه عمومی را به شیعه و روشنفکران شیعه مانند علی شریعتی[۱۵] و سید حسین نصر[۱۶] جلب کرد. از علاقه به این دو اندیشمند، سپس به سایر متفکران اسلامی سرایت کرد.

 در عین حال شور و شوق فضای اسلامی نیز در این کشور رونق می گیرد. همین فضا بود که به تاسیس ناشران کتاب اسلامی دامن زد. در میان بسیاری از ناشران اسلامی در اندونزی، چهار ناشر از آنها از ظرافت های اسلامی در محوطه دانشگاه متولد شدند، یعنی پوستاکا سلمان (۱۹۸۰)، انتشارات صلاح الدین (۱۹۸۳)، میزان (۱۹۸۳)، و انتشارات گِما انسانی(۱۹۸۶).

از بین چهار ناشر که از آن زمان به بعد تاکنون بزرگ شده اند، میزان و گِما انسانی هستند. و حتی این دو ناشر در حال حاضر دو ناشر بزرگ اسلامی در اندونزی هستند. [۱۷] جدای از آن، پوستاکا سلمان آثار مهم مختلفی از فضل الرحمن (یک شخصیت نومدرنیست اسلامی از پاکستان) و آثار ادوارد سعید مانند «شرق شناسی» را ترجمه کرده است.

کتاب هایی مانند اندیشه و سیاست اسلامی، اقتصاد اسلامی، هنر و فرهنگ اسلامی، فلسفه اسلامی و... در سطح وسیعی در جامعه منتشر شده است. میزان، نمونه ای از ناشری است که در نشر اندیشه های اسلام، ویژگی بارز دارد. علاوه بر این، در زمینه ارائه اطلاعات و همچنین ارائه هنری نیز پیشرفت هایی حاصل شده است.

۳. انتشار کتب اسلامی اندونزی ۱۹۹۰-۲۰۰۰

این سنت علمی اسلامی با گذشت زمان به حرکت خود ادامه می دهد. انتشار کتب اسلامی در دهه ۱۹۹۰ همچنان رو به افزایش بود. انتشار کتابهای اسلامی در اندونزی از سال ۱۹۹۸ هم از نظر کمیت و هم از نظر کیفیت محتوای دانش توسعه یافته است. کتابهای ترجمه در زمینه اسلامی مانند مارکس در مورد دین، آثار کارن آرمسترانگ در مورد خدا، پیامبر اکرم، کتابهای تصوف و غیره بر اساس انتشار توسعه اصالت کتب اسلامی پیش رفت.

۴. انتشار کتاب در اندونزی در حال حاضر

چندین سال قبل، صنعت انتشارات اندونزی هنوز با مشکلاتی در توسعه مواجه بود، زیرا با مشکلات کلاسیک، به ویژه حقوق طبع و نشر توسعه روند کتاب الکترونیکی مواجه بود. در این زمان، زمانی که کتاب های جدید منتشر می شود، اقدامات حقوق طبع و نشر نیز فعال تر می شود. از طرفی، این برای ناشران و نویسندگان بسیار زیان آور است. علاوه بر این، پیشرفت‌های فناوری نیز روش مطالعه مردم با دسترسی به کتاب‌های الکترونیکی دراینترنت تغییرکرده است. با روند تولیدکتابها الکترونیکی، فروش کتابفروشی ها هم تحت فشار قرارگرفته است. [۱۸]

۲. ایدئولوژی پشت جلد کتابها - ناشران

اولین مؤسسات بزرگ و مدرن چاپ کتاب اسلامی در اواسط دهه ۱۹۸۰ ظاهرشدند، خیلی هم  ایدئولوژیک نبودند. نام بزرگترین مؤسسه انتشاراتی، میزان (به معنای متعادل) نشان دهنده تعهد آن به ارائه طیف گسترده ای از کتاب ها، از موضوعات مذهبی گرفته تا موضوعات دیگر، به روشنفکران مسلمان است. انتشارات گِما انسانی که در سال ۱۹۸۶ تأسیس شد، وارد بازار کتاب‌ هایی می‌شود که همبستگی بین‌المللی اسلامی را گسترش می‌دهند. موفقیت فروش کتابی که برای اولین بار منتشر کردند، ترجمه ای از نوشته های عبدالله عزام با عنوان «جنگ در افغانستان» بود و حتی ناشر را شگفت زده کرد. در حال حاضر این ناشر ادعا می کند که بیش از ۱۰۰۰ عنوان کتاب منتشر کرده است و فهرست عناوین کتابی که آنها دارند نشان دهنده تنوعی است که شامل ایدئولوژی های مختلف است.

اما پس از آن، انتشار کتب و نوشته‌ها به زودی به عنوان یک روش مهم تبلیغ به ویژه برای گروه‌های محافظه‌کار تلقی شد و گروه‌ها یا فرقه‌های مختلف اسلامی شروع به انتشار کتاب‌ها، مجلات، کاست‌ ها و بعداً وی سی دی های خود، اغلب از طریق کتابفروشی ‌ها، توزیع‌کنندگان و سایت های خودشان کردند.

Era Intermedia با آدرس سایت www.eraintermedia.com ارتباط نزدیکی با اخوان المسلمین و همتای اندونزیایی آن، حزب عدالت و رفاه (PKS) نسبت داده شده است. فهرستی از ناشران سلفی بیش از ۱۰۰ عنوان کتاب دارد.

حزب التحریر، [۱۹] یک جنبش بین المللی که برای ایجاد خلافت تلاش می کند، چندین نشریه تابعه و همچنین نشریه سُوارا اسلام (صدای اسلام) و یک ماهنامه به نام الواعی دارد. مجلس مجاهدین اندونزی، یک سازمان باز به رهبری ابوبکر باعاشیر، که برای اجرای احکام اسلامی مبارزه می کند، همچنین دارای مجله خود به نام رساله مجاهدین و یک انتشارات به نام وحدت (Wihdah Press) است.

در همین حال، گزارش گروه بحران آسیا به شماره ۱۴۷، ۲۸ فوریه ۲۰۰۸ تحقیقی را در مورد ناشران کتاب جماعت اسلامیه انجام داد و اشاره کرده که اکثر ناشران کتاب جماعت اسلامیه در سولو و کلاتن بودند. اکثر ناشران توسط دانش آموزان سابق مدرسه شبانه روزی اسلامی نگروکی به رهبری ابوبکر بااسیر تأسیس شده اند. این ناشران عبارتند از:

فهرستی از ناشران که ایدئولوژی های وهابی و شیعه دارند، به شرح زیر است:

شیعه		وهابی
۱	لِنتِرا (Lentera)	۱	الصف مدیا (Ash-Shaf Media)
۲	پوستاکا هدایه (Pustaka Hidayah)	۲	انتشار چاهایا توحید (Cahaya Tauhid Press)
۳	یاپی جاکارتا (YAPI JAKARTA)	۳	دار الحق (Darul Haq)
		۴	دار الفلاح (Darul Falah)
		۵	دار الاثار (Darul Atsar)
۴	میزان (MIZAN)	۶	دار الحدیث (Darul Hadist)
۵	یاپی بانگیل (YAPI Bangil)	۷	دار السنه (Darus Sunnah)
۶	الهادی (Al-Hadi)	۸	دار القلم (Darul Qolam)
۷	پوستاکا فردوس (Pustaka Firdaus)	۹	دار السلف (Darus Salaf)
۸	رساله ماسا (Risalah Masa)	۱۰	دار العلم (Darul Ilmi)
۹	قناعه (Qonaah)	۱۱	دار النبأ (Daar An-Naba)
۱۰	بینا توحید (Bina Tauhid)	۱۲	گریا علمو (Griya Ilmu)
۱۱	مهدی (Mahdi)	۱۳	حکمت اهل السنه (Hikmah Ahlus Sunnah)
۱۲	احسان (Ihsan)	۱۴	ارشاد بیت السلام (Irsyad Baitus Salam)
۱۳	الکوثر مالانگ (Al-Kautsar (MALANG))	۱۵	مطبعه مکتبه سلفی (Maktabah Salafy Press)
۱۴	الباقر (Al-Baqir)	۱۶	مدیا تربیت (Media Tarbiyah)
۱۵	البیان (Al-Bayan)	۱۷	مبارک (Mubarak)
		۱۸	نکاح مدیا سامارا (Nikah Media Samara)
۱۶	السجاد (As-Sajjad)	۱۹	پوستاکا إلبا (Pustaka Elba)
۱۷	مطبعه بسری (Basrie Press)	۲۰	روماه ذکر (Rumah Dzikir)
۱۸	پینتو علمو (Pintu Ilmu)	۲۱	پوستاکا امام ابو حنیفه (Pustaka Imam Abu Hanifah)
۱۹	انتشار اولسا (Ulsa Press)	۲۲	پوستاکا ابن کثیر (Pustaka Ibnu Katsir)
۲۰	گوا حرا (Gua Hira)	۲۳	پوستاکا امام الشافعی (Pustaka Imam Asy-Syafi'i)
		۲۴	پوستاکا امام مسلم (Pustaka Imam Muslim)
۲۱	إفّار اوفسایت (Effar Offset)	۲۵	پوستاکا السنه (Pustaka As Sunnah)
۲۲	انتشار صلاح الدین (Shalahuddin Press)	۲۶	پوستاکا التبیان (Pustaka At Tibyan)
۲۳	الثقلین (Ats-Tsaqalain)	۲۷	پوستاکا التزکیه (Pustaka At Tazkia)
۲۴	پوستاکا (Pustaka)	۲۸	پوستاکا امام بخاری (Pustaka Imam Bukhari)
۲۵	دار التقریب (Darut Taqrib)	۲۹	پوستاکا الصفوه (Pustaka Al Sofwa)
۲۶	المنتظر (Al-Muntazhar)	۳۰	پوستاکا عبدالله (Pustaka Abdullah)
۲۷	گرامدیا (Gramedia)	۳۱	پوستاکا الذهبی (Pustaka Adz Dzahabi)
۲۸	طه پوترا (Toha Putra)	۳۲	پوستاکا القوام (Pustaka Al Qowam)
۲۹	گِربانگ علمو (Gerbang Ilmu)	۳۳	پوستاکا الغرباء (Pustaka Al Ghuraba)
۳۰	الجواد (Al-Jawad)	۳۴	پوستاکا تزکیه (Pustaka Tazkia)
۳۱	جامعه التعلیمات الاسلامیه (Jami’ah al-Ta’limat al-Islamiyah)	۳۵	پوستاکا صحیفه (Pustaka Sahifa)
۳۲	ملا صدرا (Mulla Shadra)	۳۶	پوستاکا التوحید (Pustaka At Tauhid)
۳۳	دوتا علمو (Duta Ilmu)	۳۷	پوستاکا سمیه (Pustaka Sumayyah)
۳۴	مجلس تعلیم أمبِن (Majlis Ta’lim Amben)	۳۸	پوستاکا الحوراء (Pustaka Al-Haura)
۳۵	گرافیکاتاما جایا (Grafikatama Jaya)	۳۹	پوستاکا الانابه (Pustaka Al Inabah)
۳۶	مرکز اسلامی الهدی (Islamic Center Al-Huda)	۴۰	پوستاکا الناجیه (Pustaka An Najiyah)
۳۷	مؤسسه سفینه نجاه (Yayasan Safinatun Najah)	۴۱	پوستاکا الریان (Pustaka Ar Rayyan)
۳۸	مؤسسه سلفیه (Yayasan Al-Salafiyyah)	۴۲	پوستاکا التقوی (Pustaka At Taqwa)
۳۹		۴۳	پوستاکا سلفیه (Pustaka Salafiyah)
۴۰		۴۴	پوستاکا سنه (Pustaka Sunnah)
	http://www.syiahindonesia.com		http://www.kompasiana.com/

۳. کتاب های اسلامی پرفروش اند

کتاب‌های اسلامی کتاب‌هایی هستند که پرفروش اند. متوسط ‌تیراژ کتابهای غیر اسلامی ۲.۰۰۰ نسخه است. اگر یک کتاب به ۵.۰۰۰ نسخه برسد،

پرفروش‌ترین کتاب اعلام می‌ شود. بسیاری از کتب اسلامی از ۳.۰۰۰ تا ۵.۰۰۰ و حتی تا ۱۰.۰۰۰ نسخه در یک زمان شروع به چاپ می شوند.

موضوعات کتاب های اسلامی که پرفروش شده اند عبارتند از:[۲۰]

الف) اسلام سیاسی

چندین کتاب مرتبط با اندیشه اسلام سیاسی عبارتند از: خلافت و حکومت در اسلام، اسلام و خلافت، خلافت و پادشاهی: ارزیابی انتقادی پادشاهی حکومت اسلامی، قانون و قانون اساسی: نظام سیاسی اسلامی، نظام حکومت اسلامی: دکترین، تاریخ و واقعیت تجربی و نظریه سیاسی اسلامی.

و اما برخی از نویسندگان اصلی در مقوله اسلام سیاسی ابوالاعلا المودودی است که در زندگی خود توانسته دست کم حدود ۱۲۰ کتاب و جزوه بنویسد. غیر از آن، تقی الدین النبهانی نیز وجود دارد. برخی از آثار او که سعی در انتقال این گفتمان اسلام سیاسی دارند، عبارتند از نظام الاسلام، کتابی که به نوبه خود خواندن آن برای اعضای حزب تحریر اندونزی ضروری است. از دیگر کتب او می توان به نظام الاسلام، التکتل الحزبی، مفاهیم حزب التحریر، نظام الحکم فی الاسلام، الدوله الاسلامیه، الخلافه اشاره کرد.

در کاتالوگ انتشارات گِما انسانی همچنین چندین عنوان کتاب مرتبط با اسلام سیاسی وجود دارد. برخی از آنها عبارتند از: خلافت: مروری بر وحی و عقل، شورا دموکراسی نیست، امامت و خلافت از نگاه شرعی، قانون اساسی و رهبری در تدابیر اسلامی و نظریه سیاسی اسلامی.

ب) خالص نمودن اسلام اصیل از هرگونه انحراف و بدعت

علاوه بر کتاب‌هایی که با مراجعه به نسل‌های اولیه (سلفی) تصویر کاملی از اسلام ارائه می‌کنند، در این دسته کتاب‌ هایی قرار می‌گیرند که تمایل به تصحیح و حمله به افکار، عقاید و معارفی دارند که بدعت و انحراف (گمراه) تلقی می‌شوند. در این راستا، اندیشه‌های اسلام لیبرال، آموزه‌های شیعه و اندیشه‌های گوناگونی وجود دارد که سعی در اتخاذ اندیشه‌های مدرن در فهم معارف اسلامی دارد.

از مهم ترین نویسندگان می توان به سید قطب، سعید حوی، یوسف قرضاوی اشاره کرد. چند تن از نویسندگان خاورمیانه که در مضامین تصفیه نمودن اسلام نوشته اند، سید قطب هستند. او علاوه بر تألیف تفسیر قرآن فی ظلال القرآن، به خاطر کتاب بسیار خارق‌العاده‌اش «معالم الطریق» (نشانه های راه) نیز شهرت دارد. این کتاب در تاریخ خود به کتاب راهنمای واجب برای فعالان نهضت اسلامی در دهه ۱۹۸۰ تبدیل شد. کتاب مهم دیگری که وی نوشته و در اندونزی منتشر کرده، مبانی تفکر اسلامی (خصائص یا مقومات التصور الاسلامی) است.

ج) موضوعات زنان، ازدواج و خانه داری یا زناشویی

موضوع مهم دیگری که در رابطه با انتشار این کتب است، مربوط به مسائل زنان، ازدواج و خانواده است. از جمله موضوعات اصلی که بیشتر مطرح می شود، حمایت از تعدد زوجات و ازدواج زودهنگام و همچنین دیدگاه هایی در مورد زنان یا همسرانی از منظر مردسالارانه است.

تفسیر تحت اللفظی و ارتدوکسی که اغلب توسط این گروه به آن اشاره می شود، چندهمسری را مجاز می داند. کتاب‌های مرتبط با این موضوع عبارتند از، چند همسری از دیدگاه های مختلف، زنان بین خواستگاران، چندهمسری و رابطه نامشروع، چند همسری: راه حل یا مشکل؟، گاهی یک همسر کافی نیست، و زیبایی چند همسری: تجربه خانواده سکینه پوسپو واردویو. جدای از آن، موضوعاتی در مورد ازدواج نیز وجود دارد، از جمله ترویج ازدواج زودهنگام. برخی از آنها عبارتند از: راهنمای ازدواج، در آستانه ازدواج، ازدواج موفق، راه های آسان برای ازدواج سریع، و زیبایی ازدواج زودهنگام.

مورد آخر مربوط به مسائلی است که زنان یا همسرانی را در منظر مردسالارانه ببینند که باید از شوهران خود خدمت و اطاعت کنند. کتاب‌ هایی با این موضوع عبارتند از: اشتباهات همسر: موضع گیری زمانی که همسر اشتباه می کند، همسری با جذابیت، آنچه یک همسر باید بداند، وقتی بعداً همسر من می شوی، آزادی زنان آیا در اسلام وجود دارد؟، زنان شغلی در گفتگو، ۳۰ ممنوعیت دینی برای زنان و ۱۰۰ گناهی که زنان آن را دست کم می گیرند.

یکی از نویسندگان خاورمیانه که به مسائل زنان توجه دارد، محمد متولی شعراوی است. تعداد آثار او به ده ها کتاب می رسد. بیشتر در مورد اسلام، قرآن، تفسیر و تاریخ پیامبر است. اما شعراوی به مسایل زنان نیز توجه دارد. این را می توان از چندین اثر او که توسط ناشران اسلامی در اندونزی ترجمه شده است مشاهده کرد، از جمله همسر صالحه، زنان امید خدا، فقه زنان.

جدای از آن، یکی از نویسندگان محلی که در مورد ازدواج و خانواده زیاد می نویسد، محمد فوز العظیم است که با کتاب هایش مانند تو را با حمداله خواستگاری می کنم، هدیه ازدواج برای همسرم بسیار شناخته شد و سپس حبیب الرحمن الشیرازی با آیات عشقش است که به شکل رمان نوشت و حتی آن را به فیلم تبدیل کرد.

۴. آثار نشر بر گنجینه های اسلامی در اندونزی

کتاب‌ها و انتشار کتاب‌های اسلامی در اندونزی هر چه توسعه‌یافته‌تر است، نشان می‌دهد که جامعه اسلامی امروزی بهره‌ وری بیشتری برای تولید آثار از طریق کتاب دارد. هنوز اعتقاد بر این است که کتاب ها واجد شرایط ترین رسانه تبلیغی هستند. اگرچه هر ناشری در انتشار کتاب و گرایش موضوع انتخاب شده به عنوان نقطه فروش منحصر به فرد خود را دارد، اما یکی از موضوعات مشترک همه ناشران کتاب این است که ازکتاب ها بعنوان رسانه تبلیغی گروهی استفاده می شود.

هر چه موضوعات کتاب های منتشر شده متنوع تر باشد، جامعه فرصت بیشتری برای خواندن، مطالعه، تحقیق و حتی نقد این کتاب ها خواهند داشت.

۵. استراتژی ناشر برای رویارویی با کتاب های الکترونیکی

پیشرفت های تکنولوژی درحال حاضر بسیار سریع است و بر سبک زندگی افراد تاثیر می گذارد. امروزه سبک زندگی هرکس تمایل دارد چیزهایی را دوست داشته باشد که فوری و آسان  بدست می آیند. گجت ها را نمی توان از دست مردم جدا کرد و تمام اطلاعات تا حد امکان را می توان با یک دست در قالب این ابزار در دسترس قرار داد.

وجود فناوری چیزهایی غیرممکن را ممکن می کند، از جمله در صنعت کتاب. با توجه به تقاضای فعلی مصرف کنندگان، ناشران کتاب الکترونیکی  را خلق کرده اند که امکانات آسانی و راحتی را برای مصرف کنندگان خود فراهم می کنند. این یک چالش جدید برای صنعت کتاب است. ظهور کتاب های الکترونیکی به طور خودکار بر خرید محصولات کتاب از ناشران معمولی تأثیر دارد.

تجارت کتاب الکترونیکی تجارت فروش کتاب چاپی از جمله نشریات مختلف، روزنامه ها، مجلات و کتاب ها را تهدید کرده است. کتاب‌های الکترونیکی به یک فرصت تجاری جدید در محدوده پیشرفت‌ های صنعت فناوری ارتباطات و اطلاعات تبدیل شده است. کتاب‌ های الکترونیکی به بخش مهمی از توسعه کسب‌وکارهای دات‌کام در سراسر جهان تبدیل گردیده است.

محمدرضا ابراهیمی

1401/12/8

منابع :        

۱-مرثیه گوتنبرگ: قرار دادن کتاب در عصر فضای مجازی، پوتوت ویجانارکو و کارلینا لِکسونو (میزان، باندونگ، ۲۰۰۰) ص ۲۳.

۲-کُمپاس، ۱۵ نوامبر ۲۰۰۳ (Kompas, ۱۵ November ۲۰۰۳).

۳-مقالات فکری اسلامی و تعلیم و تربیت اسلامی، ازیومردی عذرا، جاکارتا، ۱۹۹۹.

۴-khasanah Islam Indonesia  (گنجینه اسلام اندونزی)، عبد الله فجر و دوستان.

۵-مرکز تحقیقات وزارت دین و مرکز مطالعات اسلامی و جامعه دانشگاه اسلامی دولتی شریف هدایت الله جاکارتا، ص ۴.

۶- مرکز مطالعات استراتژیک سلطنتی اسلامی (The Royal Islamic Strategic Studies Centre یا RISSC)،

۷-عبدالمونیپ، انتقال دانش خاورمیانه به اندونزی: بررسی ترجمه کتابهای عربی در اندونزی از سال ۱۹۵۰ – ۲۰۰۴ (جوگجاکارتا: بخش علمی دانشگاه اسلامی دولتی سونان کالیجاگا، ۲۰۰۸)، ص ۵.

۸- پوتوت ویجانارکو در "ظهور نسل جدیدی از انتشارات کتب و جامعه اسلامی در اندونزی".

۹- رشد کتب اسلامی در کتابشناسی ملی اندونزی در سالهای ۲۰۰۰ الی ۲۰۰۵، چریا اسرا نینگتیاس، ص ۲۸.

۱۰-کتب دینی و نفوذ اجتماعی آن، عبدالملک فجر، بنیاد کتاب اصلی، جاکارتا، ۱۹۹۰.

۱۱-سایت اینترنتی                                                                                                        :http://www.bisnis.com/articles/industri-penerbitan-hadapi-masalah-klasik

http://www.library.ohiou.edu/indopubs/۱۹۹۵/۱۰/۲۵/۰۰۰۵.html